Obwakabaka bw’Abamawanga.

David Shearer.

Ekirooto kya Nebukadduneeza.

Mu Danyeri 2, Katonda yawa Nebukadduneeza kabaka w’e Babulooni ekirooto eky’ekifaananyi eky’entiisa. Danyeri yataputa ekirooto kino - Nebukadduneeza yakiikirirwa omutwe gwa zaabu, Ekitundu ky’ekifuba kyali kya ffeeza, obwakabaka bwa Bumeedi ne Buperusi, ebisambi eby’ekikomo, Obwakabaka bwa Buyonaani, n’obw’okuna, Amagulu ag’ekyuma, bwali bwakabaka bwa Rooma. Ebigere byali bitabuddwamu kyuma n’ebbumba. Tewaaliwo bwakabaka bukyaliwo. (si Bungereza, Russia, Amerika, China). Ow’okuna yagenda okutuukira ddala ku bigere. Kino kyama. Ebyuma ebyakozesebwanga okukiikirira obwakabaka byalina engeri z’omuwendo ogukendeera, era nga n’obukaluba bweyongera.

Obwakabaka obwo bwonna bwalina kye bwakola ku ndowooza y’abantu. Abababulooni, Abaperusi, Abayonaani, n’Abaruumi bonna batufuddeeko leero. Obwakabaka obw’okuna bwagenda okutuusa Obwakabaka bwa Kristo lwe bwateekebwawo, (Ejjinja eryatemebwa mu lusozi), Kino kyabaawo kitya? Obwakabaka bwa Rooma obw’ekikaafiiri bwafuuka obwakabaka bwa Paapa obw’Abaruumi.

Ekintu ekinyuvu, mu kiseera ky’olutalo olw’ennyogovu, abasajja babiri tebaasobola kukkiriziganya mu kibiina ky’Amawanga Amagatte. Omu yali Murussia Khrushchev ng’erinnya lye litegeeza ebbumba, omulala Omumerika Eisenhower, ng’erinnya lye litegeeza Omukozi w’Ekyuma. Ekyuma n’ebbumba tebyasobola kutabula. Khrushchev ng’aggyayo engatto ye okukuba emmeeza ng’eno bw’akola ensonga. Kino kitulaga nti tuli ku bigere by’ekibumbe, nga banaatera okuyingiza Obwakabaka bwa Katonda.

Danyeri 2. Ekibumbe ekya Zaabu.

Babulooni mu kirooto kya Nebukadduneeza kyakiikirira ng’obwakabaka obwa zaabu. Babulooni yalina Zaabu mungi. Yeekaalu ya Marduk, emu ku yeekaalu mu Babulooni yalina ekyoto n’entebe ya zaabu, nga muno mwalimu ttani za zaabu 8 n’ekitundu. Munda mu yeekaalu eno mwabikkibwako zaabu.

    Ekibumbe kya Danyeri 2
    ne Danyeri 7 Ensolo.

Nebukadduneeza bwe yateekawo okusinza ekifaananyi ekinene, kyakolebwa kyonna mu zaabu. Yali ayagala obwakabaka bwe (obwa zaabu) bubeere bwakabaka obutaggwaawo, wadde nga Danyeri yali amugambye nti omulala ajja kutwala ekifo kyabwo.

Katonda ayogera ku Babulooni ng’ekibuga ekya zaabu mu Isaaya 14:4,

awo oligera olugero luno ku kabaka w’e Babulooni n'oyogera nti Omujoozi ng'aweddewo! ekibuga kya zaabu nga kiweddewo!

Kino kyayogerwa ku Babulooni emyaka mingi nga Babulooni tennafuuka kibuga kinene wansi w’obufuzi bwa Nebukadduneeza. Abantu b’omu kiseera kya Isaaya bateekwa okuba nga baali balowooza nti “nnabbi ekyo yakifuna mu bukyamu.”

Empologoma.

Ekirala ekiikirira Babulooni yali Empologoma. Omulyango omukulu ogwayingiranga e Babulooni gwayitibwanga omulyango gwa Ishtar. Muno mwalimu ebifaananyi 120 eby’empologoma eza zaabu. Mu bifunfugu mwasangibwa n’ebibumbe by’empologoma bingi.

Omulyango gwa Ishtar gwamenyebwa ne gutwalibwa e Bugirimaani mu myaka gya 1800, gye gwaddamu okukuŋŋaanyizibwa era nga gwolesebwa mu kifo ekikuumirwamu ebintu eby’edda ekya Pergamon Museum, mu Berlin.

Katonda era yayogera ku Babulooni ng’empologoma mu Yeremiya 50:17-18,

17 Isiraeri ndiga ewabye; empologoma zimugobye kabaka w’e Bwasuli ye yasooka okumulya; ne Nebukadduleeza ono kabaka w’e Babulooni ye w’enkomerero, amenye emagumba ge.
18 Mukama w’eggye, Katonda wa Isiraeri, kyava ayogera bw’ati nti Laba, ndibonereza kabaka w’e Babulooni n’ensi ye nga bwe nnabonereza kabaka w’e Bwasuli.

Obunnabbi buno era bwaliwo emyaka mingi nga Nebukadduneeza tannajja kufuga.

Danyeri 5. Embaga ya Berusazza.

Mu Danyeri essuula 5, Embaga y’okutamiira eya Berusazza ewandiikiddwa. Berusazza yali muzzukulu wa Nebukadduneeza.

Yaddira ebibya ebya zaabu, ebyali biggiddwa mu Yerusaalemi, okubikozesa ku mbaga ye, Danyeri 5:4-5,

4 Ne banywa omwenge, ne batendereza bakatonda aba zaabu n’aba ffeeza, ab’ebikomo, ab’ebyuma, ab’emiti, n’ab’amayinja.
5 Mu ssaawa eyo ne walabika engalo z’omukono gw’omuntu, ne ziwandiika mu maaso g’ettabaaza ku ttaka ery’oku kisenge eky’olubiri: kabaka n’alaba ekitundu ky’omukono nga kiwandiika.

Okusinza kwabwe kwali kwa by’enfuna byabwe ebikulaakulana era bwe baali banywa, engalo z’omukono gw’omusajja zalabika ne ziwandiika ku bbugwe.

Tewali yali asobola kuvvuunula kiwandiiko ekyo, n’olwekyo Danyeri yayitibwa okuvvuunula ebigambo ebyo. Danyeri yalaga Berusazza amakulu g’ebigambo, Danyeri 5:25-28,

25 Era ebiwandiikiddwa bye biibino, nti MENE, MENE, TEKEL, UFARSIN.
26 Amakulu g’ekigambo ge gano: MENE; Katonda abaze obwakabaka bwo, era abukomezza.
27 TEKEL; ogereddwa mu kigera, era olabise nga obulako.
28 PERES; obwakabaka bwo bugabiddwa, buweereddwa eri Abameedi n’Abaperusi.

Okuwamba Babulooni.

Embaga ya Danyeri essuula 5 bwe yali egenda mu maaso, omuserikale wa Buperusi, Kuulo, yali akyusa omugga Fulaati, ogwayita mu kibuga Babulooni. Danyeri 5:30-31,

30 Mu kiro ekyo Berusazza kabaka Omukaludaaya n’attibwa.
31 Daliyo Omumeedi n’aweebwa obwakabaka, bwe yali nga yaakamaze emyaka nga nkaaga mu ebiri.

Waliwo obunnabbi mu Baibuli bwe buti. (Isaaya 45:1),

Bw’atyo Mukama bw’agamba oyo gwe yafukako amafuta, Kuulo, gwe nkutte ku mukono gwe ogwa ddyo, okujeemula amawanga mu maaso ge, era ndisumulula ebiwato bya bakabaka; okuggulawo enzigi mu maaso ge ne ziwankaaki teziriggalwawo;

Obunnabbi buno bwayogerwa ku Kuulo, ng’ebula emyaka 150 n’okuzaalibwa, era n’emutuuma erinnya.

Oluvannyuma lw’okukyusa amazzi agasinga obungi agakulukuta mu mugga, eggye lya Kuulo lyayita mu miryango gy’omugga ne liwamba Babulooni. Berusazza yattibwa.

Danyeri n’addamu n’agamba nti Lyebazibwenga erinnya lya Katonda emirembe n’emirembe: kubanga amagezi n’amaanyi gage:

era oyo ye awaanyisa ebiro n’ebiseera: aggyawo bakabaka, era assaawo bakabaka: awa amagezi abagezigezi, n’okumanya eri abo abamanyi okutegeera:

abikkula ebigambo eby’obuziba eby’ekyama: ebiri mu kizikiza abimanyi, era omusana gubeera naye.

Danyeri 2:20-22