Nasaknap a strata ti bato.

David Shearer.

Masarakan ti dadduma a suson ti bato iti ballasiw ti adu a kontinente. Masarakan dagiti tisa a kama ti Abagatan nga Inglatera iti ballasiw ti Makin-amianan nga Ireland, Europa, Egipto, Turkey, ken ti tengnga a laud ti America, ken agingga iti abagatan nga Australia. Dagitoy ket addaan kadagiti agpapada a fossil kadagitoy, ken dagiti suson iti ngato ken baba, ket agpapada met.

Daytoy ket ebidensia ti sangalubongan a panagibukbok kadagiti sedimento.

Napartak a Panagtabon iti Fossil.

Adda ebidensia ti napartak a pannakaitabon dagiti fossil. Ti fossil fish, kas pagarigan, ket adda iti proseso ti pannangan iti sabali nga ikan. Agpada a naggigiddan a na-fossil. Napartak la ketdi unay ti napasamak daytoy.

Iti sabali pay a kaso ti maysa nga ina nga Ichthyosaur (kadaanan a reptilia iti baybay, maysa a kasla porpoise a parsua) ket adda iti proseso ti panagpasngay, no maitabon ken ma-fossil. Inawagan daytoy ti editor ti magasin a “Nature.” maysa a kuadro ti time freeze.

Nalukneng a Tisyu.

Ti kaadda dagiti nalukneng unay a tisyu iti rekord dagiti fossil, kas iti jellyfish, sabong, ken bulong, ipamatmatna ti napartak unay a pannakaitabon. Gapu ta dagitoy ket naibalud buyogen dagiti narikut a detalye, (dagiti tendrils, petalo nga estruktura kdpy), daytoy ket masapul a napardas, saan a nabannayat a panagdeposito, wenno dagitoy a tampok ket nagrupsa koma.

Dagiti fossil a jellyfish idiay Tasmania, narikutda unay, inkonklusion ti maysa a geologo a sigurado a napasamak daytoy iti kurang a maysa nga aldaw, tapno mataginayon a kastoy.

Fossil nga pannakaitunos.

Adu a fossil shellfish ti “naitunos” iti isu met laeng a direksion kadagiti strata. Daytoy ti mangipasimudaag a naitabon dagitoy babaen ti dakkel nga ayus ti sedimento ken danum, nga agayus iti isu met laeng a direksion.

Dagiti parsua iti daga ken baybay.

Masansan a masarakan dagiti parsua iti daga kadagiti isu met laeng a suson ti bato agraman dagiti parsua iti baybay. Saan a nagbiag a sangsangkamaysa dagitoy a parsua, no di ket naitabonda a sangsangkamaysa. Maysa pay daytoy a pakakitaan ti didigra.

Dagiti marka ti ripple kadagiti strata.

Adda dagiti marka kadagiti bato a strata, a maawagan iti krus a kama. Dagitoy ket dagiti padron ti panagallon kadagiti paset ti bato, a gapuanan ti danum nga agayus iti rabaw dagiti sedimento, a pakaigapuan ti panagbangko daytoy. Manipud iti daytoy maikeddengtayo ti direksion ti panagayus ti danum. [Iti gagangay a panagpampanunot, (in-inut ken in-inut a panagibukbok) dagitoy ket mangala iti danum nga agayus iti 300 milion a tawen iti ballasiw ti tuktok dagiti sedimento.]

Dagitoy a marka ket saan a mabalin a gapuanan ti nabannayat a panagdeposito, ken maysa a pakakitaan ti didigra ti layus.

Kutsilio nga igid dagiti beddeng.

Masansan nga iti nagbaetan dagiti suson ti bato adda dagiti nalannas a “tadem ti kutsilio” a beddeng. No daytoy ket nabukel koma iti las-ud ti minilion a tawen, adda koma dagiti saan a regular a beddeng, gapu iti panagreggaay, ken material a naideposito kadagiti rabaw dagiti suson. Saan a kasta, a mangipakpakita a dagiti strata ket napardas unay a nabukel.

Dagiti nasukog a bato a strata.

No dadduma dagiti suson ti bato ket addaan kadagiti “kurba” babaen kadagiti makinruar a panangpilit. Dagitoy ket nalannas uray dagiti likodan, ken ipamatmatda a sigurado a napasamak dagitoy bayat a ti bato ket “nalukneng”. Masansan a mapasamak daytoy iti adu a suson: nalukneng koma amin dagitoy, kayatna a sawen a saanda a nabukel iti las-ud ti minilion a tawen, ta no saan, dagiti suson nagrupsa ken naburak koma.

Maibagbaga no dadduma, a mabalin a mapasamak daytoy no ti bato ket maipasidong iti pudot agraman ti presion. Daytoy nupay kasta ket mangbalbaliw ti pannakabukel ti bato, a saan pay a napasamak.

Dagiti fossil ti polistrato.

Dagiti fossil ti polistrato (Poly= adu, Strata= suson), ket dagiti fossil nga agsaknap kadagiti adu a suson ti bato tapno maitabon. Ti maysa a pagarigan ket dagiti puon ti kayo kadagiti bed ti karbon ti Newcastle, Australia. Dagitoy ket agsaknap babaen ti sumagmamano a karbon, kalpasanna dagiti bulkaniko a suson, kalpasanna karbon manen. Bertikal dagitoy, ngem awan ti sanga wenno ramutda. Ipakita daytoy ti napartak a pannakaitabon, saan a nainayad ken in-inut a panagibukbok, kas kuna. Nasarakan dagiti umasping a kayo kalpasan ti panagbettak ti Bantay St Helen’s, iti Spirit Lake, dagiti tuod a nakatakder a bertikal babaen ti adu a suson ti dapo ti bulkan.

Idiay Joggins, Nova Scotia, Canada, adu dagiti kayo, a makastrek kadagiti 20 a beddeng ti suson ti bato, a naiwaras iti 760m a kangato dagiti bato a suson. Narunot koman dagiti kayo no naideposito dagiti suson ti bato iti las-ud ti minilion a tawen.

Dagiti kama ti karbon.

Nabukel ti karbon babaen kadagiti nagkauna a mulmula. Napattapatta nga adda 7 a trilion a tonelada a karbon a naideposito kadagiti kama iti intero a Daga. Karaman ditoy ti Antarctica.

Nasarakan dagiti banag iti uneg dagiti bunton ti karbon. Paneknekan daytoy a nabukel dagiti bed ti karbon idi adda sibilisasion, a mabalin a mangparnuay kadagitoy a banag. Saan koma a nabukel dagiti coal bed “minilion a tawen” ti napalabas.

Nasarakan iti uneg dagiti bunton ti karbon.
Bassit a kaldero.	Naarkosan nga kampana.